Ateas władca Scytów - Ateas king of Scythians.

W połowie IV wieku p.n.e. Scytowie zbudowali silne i rozległe imperium na terenach dzisiejszej Ukrainy. Jak pisał Strabon o ich królu Ateasie:

Wydaje się, że Ateas, który prowadził wojnę z Filipem synem Amyntasa, rządził większością barbarzyńców w tej części świata. Strabo Geografia Księga 7.3

Królestwo Ateasa obejmowało północne wybrzeże morza Czarnego od Małej Scytii leżącej w południowej części dorzecza Dunaju (w starożytności nazywanego Istros) aż za Don (starożytny Tanais) oraz sięgało daleko w głąb lądu. Centrum administracyjnym państwa Scytów było najprawdopodobniej miasto nad Dnieprem (starożytny Borysthenes), znane obecnie pod nazwą Kamienskoje.

In the middle of IV century B.C. Scythians built a strong and widely spread empire on the land of present Ukraine. This is the way Strabo wrote about their king, Ateas:

It appears that Ateas, who waged war with Philip the son of Amyntas, ruled over most of the barbarians in this part of the world. The Geography of Strabo Book 7.3. Cambridge, Mass.: Harvard University Press; London: William Heinemann, Ltd. 1924. http://www.perseus.tufts.edu  

Ateas’s kingdom was placed  form northern coast of the Black Sea to Scythia Minor (south region of the Danube river area – in ancient times called Istros) reaching the Don River (ancient Tanais) and far deep inland. The administrative centre of the Scythian kingdom was probably ancient Borysthenes by the Dnieper River, nowadays known as Kamienskoje.

Ateas had his own coins minted and he was very active politically in the region of the Black Sea. Historiography mentions his activity in isolated cases.  We know he fought Getae – Polyaenus and Frontin mentioned this in their works. 

The Scythians, when they were about to go into battle against the Triballi, ordered their farmers and horse-keepers, as soon as they saw them engaged in fighting the enemy, to show themselves at a distance with as great a number of horses as they could collect. The Triballi on a distant view of such a number of men and horses, and the dust they raised, supposed them to be a fresh body of Scythians advancing to the assistance of their countrymen; and so they took fright, and fled away. Polyaenus: Stratagems Book VII adapted from the translation by R.Shepherd (1793). http://www.attalus.org/

According to Frontin it was king Aetas who commanded the Scythians:

When Atheas, king of the Scythians, was contending against the more numerous tribe of the Triballi, he commanded that herds of asses and cattle should be brought up in the rear of the enemy's forces by women, children, and all the non-combatant population, and that spears, held aloft, should be carried in front of these. Then he spread abroad the rumour that reinforcements were coming to him from the more distant Scythian tribes. By this declaration he forced the enemy to withdraw. Sextus Julius Frontinus, Stratagems 2.4.20.  http://penelope.uchicago.edu

Ateas bił własną monetę oraz prowadził ożywioną działalność  polityczną  w rejonie morza Czarnego. W historiografii zachowały się nieliczne wzmianki o jego działalności. Wiadomo, że walczył z Getami o czym krótko możemy przeczytać u Polianosa i Frontyna.

Scytowie zamierzali wydać bitwę Tryballom, a w związku z czym polecili wieśniakom i hodowcom koni, by pojawili się w oddali ze stadami rozpędzonych koni zaraz, jak tylko zobaczą, że Scytowie zwarli się już w boju z wrogiem. Pokazali się też istotnie, a Tryballowie, widząc z daleka tabun koni i tłum ludzi, kłęby kurzu i potężniejsze odgłosy wrzawy, pomyśleli, że to północni Scytowie ruszyli swoim z odsieczą, i ogarnięci paniką podali tyły. Polianos Podstępy wojenne VII 44.1 Przekład Małgorzata Borowska, Pruszyński i S-ka Warszawa 2003.

Zgodnie z inną relacją przekazaną przez Frontyna Scytami dowodził król Ateas:

Kiedy Ateas, król Scytów, walczył z wielokrotnie liczniejszym plemieniem  Tryballów,  rozkazał aby stada osłów i bydła prowadzone przez kobiety, dzieci i ciury obozowe obeszły od tyłu nieprzyjaciela,  a posiadający włócznie mieli je trzymać wysoko w górze jadąc na przedzie. Wtedy rozpuścił wokół pogłoskę, że  dotarły do niego posiłki od odległych plemion Scytów. Dzięki tym działaniom zmusił nieprzyjaciela do odwrotu. Sextus Juliusz Frontyn: Podstępy wojenne 2.4.20

Scytowie większą część dochodu czerpali z handlu . Najprawdopodobniej Ateas próbował ingerować w politykę greckich polis które pośredniczyły w handlu czarnomorskim. Zachował się  list Ateasa do obywateli Bizancjum, w którym groził, że będzie poił konie pod murami miasta. Bizancjum dzięki dogodnemu położeniu było wtedy jednym z głównych pośredników w rozwijającym się handlu czarnomorskim. W 340 roku p.n.e. sam Filip II bezskutecznie oblegał to miasto. W tym samym czasie Ateas walczył z Histrią inną grecką kolonią nad morzem Czarnym. Ateas rządził Scytami kilkadziesiąt lat, zginął w 339 r p.n.e. w bitwie na polach Małej Scytii stoczonej z Filipem II królem Macedonii. Niektórzy starożytni historycy piszą, że miał wtedy już dziewięćdziesiąt lat.

Filip, …, odstąpił od oblężenia Bizancjum i wyruszył na wojnę ze Scytami. Chcąc zaś prowadzać ją z większym bezpieczeństwem, wyprawił naprzód posłów, którzy donieśli Ateasowi, że Filip w czasie oblężenia Bizancjum ślubował wystawić Herkulesowi posąg i teraz przybywa, aby go wystawić przy ujściu Dunaju. Prosi więc o umożliwienie mu spokojnego przejścia dla spełnienia tej powinności wobec bóstwa. On sam pragnie też przybyć jako przyjaciel Scytów. Ateas odpowiedział na to, że jeśli chce spełnić ślubowanie, niech każe przysłać do niego sam posąg; przyrzeka, iż nie tylko go postawi, ale także będzie się o niego troszczył; nie pozwoli jednak, aby w granice jego kraju weszło wojsko. Jeśli zaś wbrew woli Scytów postawi posąg, to po jego odejściu posąg zostanie usunięty, a z jego spiżu zostaną zrobione groty do strzał. Kiedy po jednej i drugiej stronie wzburzenie ogarnęło umysły, stoczono bitwę. Chociaż Scytowie górowali męstwem i zapałem, jednak zwycięstwo odniósł Filip dzięki swej przebiegłości. Wziął do niewoli dwadzieścia tysięcy dzieci i kobiet, zagarnął ogromne stada bydła, lecz ani odrobiny srebra i złota. Odtąd dopiero zaczęto wierzyć w ubóstwo scytyjskie. Do Macedonii wysłano stamtąd dwadzieścia tysięcy rasowych klaczy dla reprodukcji koni.
Marek Junianus Justynius „Zarys dziejów powszechnych starożytności na podstawie Pompejusza Trogusa”  w tłumaczeniu Ignacego Lewandowskiego Instytut Wydawniczy PAX; Warszawa 1988.

Po klęsce Ateasa jego królestwo najprawdopodobniej rozpadło się i nigdy już nie odzyskało dawnej świetności. Jedynym ocalałym świadectwem wielkości państwa scytyjskiego w tym czasie są grobowe kurhany. Większość z nich została ograbiona, jednak i to co pozostało świadczy o bogatej kulturze Scytów.    

Ateas king of  Scythians - 15mm XYSTON

The vast majority of their income Scythians earned by trade. It is very probable that Aetas tried to interfere in the policy of Greek polis in purchasing and selling around the Black Sea. There remained a letter of Aetas to Byzantine citizens threatening that the king was going to make his horses drink just at the walls of their city. Byzantuim was one of the  major agents in developing Black Sea market. Philip II laid the siege to this city in vain in 340 B.C.  At the same time Aetas was fighting against Histria – the other Greek colony by the Black Sea. It was several dozen of years when Aetas was ruling over the Scythians. He died in battle in Scythia Minor against Philip II of Macedon in 336 B.C. Some ancient historians say he was ninety years old then.

Philip, … , broke up the siege of Byzantium, and entered upon a war with the Scythians, first sending ambassadors to lull them into security, by telling Atheas that “while he was besieging Byzantium, he had vowed a statue to Hercules, which he was going to erect at the mouth of the Ister, requesting an unobstructed passage to pay his vow to the god, since he was coming as a friend to the Scythians.” Atheas desired him, “if his object was merely to fulfil his vow, to let the statue be sent to him,” promising that “it should not only be erected, but should remain uninjured,” but refusing “to allow an army to enter his territories,” and adding that, “if he should set up the statue in spite of the Scythians, he would take it down when he was gone, and turn the brass of it into heads for arrows.” With feelings thus irritated on both sides, a battle was fought. Though the Scythians were superior in courage and numbers, they were defeated by the subtlety of Philip. Twenty thousand young men and women were taken, and a vast number of cattle, but no gold or silver. This was the first proof which they had of the poverty of Scythia. Twenty thousand fine mares were sent into Macedonia to raise a breed.
The English translation of Justin's Epitome was entered by David Camden (2003) from Watson's 1853 edition from http://www.forumromanum.org

After Aetas’s defeat, Scythian kingdom probably disintegrated never to regain its magnificence.  The only remaining evidence of Scythian kingdom from that time are kurgans. Unfortunately the great majority of them has been plundered, but even the remains show the greatness of Scythian culture.

Scythian comb. Soloha kurgan. Hermitage museum, St. Petersburg, Russia. Russian Wikipedia. Author: Maqs



Mój ojciec Filip II - My father Filip II of Macedon

Tak Alexander Wielki przedstawił dokonania swojego ojca Filipa II zbuntowanym żołnierzom macedońskim w Opis. Przedstawiona część przemówienia to oczywiście tylko wstęp do pokazania własnych osiągnięć. Część swojej mowy o Filipie Aleksander skończył krótką informacją jak marny był stan skarbca królestwa kiedy przejmował władzę po zamordowanym ojcu. Niewątpliwie kampanie militarne Filipa II musiały być kosztowne podobnie jak utrzymanie jego wielkiej armii.

Macedończycy, pragnę przemówić do was nie po to, aby powstrzymać was od powrotu do ojczyzny, bo jeśli chodzi o mnie, możecie sobie iść, gdzie chcecie, lecz po to, żebyście zrozumieli, jak istotnie do was się odnosimy i jak wy obecnie odchodząc żegnacie nas.

Najpierw zacznę od ojca mego Filipa, co jest zresztą zrozumiałe. Filip przejął was jako nędznych tułaczy, którzy okryci skórą pasaliście przeważnie małe stada owiec w górach i w ich obronie niezbyt szczęśliwie walczyliście z Iliryjczykami i Triballami oraz pogranicznymi Trakami. On zamienił wam skóry na płaszcze wojskowe i sprowadził was z gór na równiny, tworząc z was oddziały zbrojne, zdolne do walki z sąsiednimi barbarzyńcami, tak że już nie potrzebowaliście szukać schronienia w niedostępnych górach, lecz mogliście się obronić raczej swoją dzielnością. On uczynił was mieszkańcami miast i obdarzył prawymi i dobrymi obyczajami. A nad tymi właśnie barbarzyńcami, którzy dawniej swoją siłę wam narzucali i was uprowadzali, i ograbiali z mienia, was uczynił przełożonymi, którzy byliście ich niewolnikami i podwładnymi. On przyłączył do Macedonii większą część Tracji i podporządkowawszy sobie najdogodniejsze wybrzeże, otworzył dla kraju handel i stworzył możliwości bezpiecznego wykorzystywania kopalni. On uczynił was panami Tesalii, której dawniej baliście się śmiertelnie i podbiwszy szczep focejski stworzył dogodne i szerokie przejście do Hellady zamiast wąskiej i niedogodnej drogi poprzedniej. Ateńczyków i Tebańczyków, którzy zawsze czyhali na Macedończyków, w ten sposób upokorzył, w czym już i myśmy mu pomogli, że zamiast tego, byśmy płacili podatki Ateńczykom i podlegali Tebańczykom, od nas w dużej mierze zależy ich bezpieczeństwo. A skoro przybył na Peloponez , zaprowadził tam nowy ład i naznaczony wodzem naczelnym całej Hellady w wyprawie przeciwko Persji nie tyle samemu siebie, ile raczej całemu społeczeństwu macedońskiemu przysporzył tej sławy. Takie są zasługi mojego ojca w stosunku do was; same w sobie są wielkie, lecz małe w porównaniu z naszymi.

Przejąłem od ojca niewiele złotych i srebrnych naczyń, niecałe 60 talentów w skarbcu, długów zaś zaciągniętych przez Filipa w wysokości około 500 talentów, sam do tego zaciągnąłem pożyczkę w wysokości 800 talentów i wyruszyłem z kraju który zaledwie was mógł wyżywić.

Arrian Wyprawa Aleksandra Wielkiego  Księga VII 9.2-3  w przekładzie Heleny Gesztoft – Gasztold, Z.N. im. Ossolińskich – Wydawnictwo Wrocław 1963.

Przytoczona przez Arriana piękna mowa Aleksandra Wielkiego może pochodzić z wiarygodnych relacji. Niezależnie od jej wiarygodności intencje jakie chciał przekazać autor potwierdzają doniosłość czynów Filipa II. Przez dwadzieścia kilka lat swych rządów położył podwaliny pod imperium jakim stało się królestwo macedońskie w starożytności. Rozwój państwa macedońskiego za jego rządów dobrze pokazują mapy zamieszczone tutaj.

King Filip II of Macedon - 15mm Xyston Miniatures

This is the way Alexander the Great presented the achievements of his father, Philip II  to his mutinied soldiers in Opis. The fragment of the speech mentioned below is obviously only the introduction to presentation of his own achievements. The part of the speech was ended with short information about the poor condition of kingdom’s treasury when he was taking it over after his murdered father. Unquestionably Philip’s military campaigns had to be very expensive, as well as his  huge army’s upkeep.

Macedonians, the speech which I am about to deliver will not be for the purpose of checking your start homeward, for, so far as I am concerned, you may depart wherever you wish; but for the purpose of making you understand when you take yourselves off, what kind of men you have been to us who have conferred such benefits upon you. In the first place, as is reasonable,

I shall begin my speech from my father Philip. For he found you vagabonds and destitute of means, most of you clad in hides, feeding a few sheep up the mountain sides, for the protection of which you had to fight with small success against Illyrians, Triballians, and the border Thracians. Instead of the hides he gave you cloaks to wear, and from the mountains he led you down into the plains, and made you capable of fighting the neighbouring barbarians, so that you were no longer compelled to preserve yourselves by trusting rather to the inaccessible strongholds than to your own valour. He made you colonists of cities, which he adorned with useful laws and customs; and from being slaves and subjects, he made you rulers over those very barbarians by whom you yourselves, as well as your property, were previously liable to be carried off or ravaged. He also added the greater part of Thrace to Macedonia, and by seizing the most conveniently situated places on the sea-coast, he spread abundance over the land from commerce, and made the working of the mines a secure employment. He made you rulers over the Thessalians, of whom you had formerly been in mortal fear; and by humbling the nation of the Phocians, he rendered the avenue into Greece broad and easy for you, instead of being narrow and difficult. The Athenians and Thebans, who were always lying in wait to attack Macedonia, he humbled to such a degree, I also then rendering him my personal aid in the campaign, that instead of paying tribute to the former and being vassals to the latter, those states in their turn procure security to themselves by our assistance. He penetrated into the Peloponnese, and after regulating its affairs, was publicly declared commander-in-chief of all the rest of Greece in the expedition against the Persian, adding this glory not more to himself than to the commonwealth of the Macedonians. These were the advantages which accrued to you from my father Philip; great indeed if looked at by themselves, but small if compared with those you have obtained from me.

For though I inherited from my father only a few gold and silver goblets, and there were not even sixty talents in the treasury, and though I found myself charged with a debt of 500 talents owing by Philip, and I was obliged myself to borrow 800 talents in addition to these.

Arrian Anabasis Book 7.9.2-3 translation by E.J Chinnock 1893 http://websfor.org/alexander/arrian/intro.asp

The beautiful Alexander’s speech quoted by Arrian can be taken from reliable soure. Irrespective of the credibility, the intentions of the author confirm the significance of Philip’s achievements. It was the twenty years of his rule that became the foundation to the Macedonian empire in the ancient times. The maps here present the development of Macedonia during his reign.   

Macedonian phalanx from "Aleksander" the movie

Filip był również twórcą pierwszych wielkich reform w wojsku macedońskim. Reformy Filipa w Macedonii krótko i niezbyt zrozumiale opisał Diodor Sycylijski:

Z powodu klęski poniesionej w bitwie i wielu ciążących na nich zagrożeniach Macedończycy  byli w wielkim kłopocie. Jednak pomimo strachu i grożących im niebezpieczeństw, Filipa nie  sparaliżował strach z powodu tylu zagrożeń, ale zbierał Macedończyków na licznych zgromadzeniach i zachęcał gorącymi mowami by zachowali się jak mężczyźni. W ten sposób podniósł ich morale, i po reorganizacji swych sił i wyposażeniu ludzi w odpowiednią broń, wprowadził na stałe ćwiczenia dla żołnierzy w uzbrojeniu i musztrę. Rzeczywiście to on wymyślił gęsty szyk i wyposażenie falangi, naśladując walczących w zwartym szyku z zachodzącymi na siebie tarczami wojowników spod Troi i był pierwszym który wprowadził macedoński typ falangi. Diodor Sycylijski Biblioteka Księga XVI 3.1-2

 O samej falandze macedońskiej niebawem będzie na blogu mowa, natomiast ekwipunek o którym wspomina Diodor Sycylijski w swojej Bibliotece to między innymi słynna sarrisa.

Sarrisa była to długa włócznia lub pika zrobiona z drewna dereniowego.  Poniżej krótka rekonstrukcja falangity macedońskiego zrealizowana przez Klub Studiów Historycznych "KORYVANTES".

O dyscyplinie panującej w armii macedońskiej w czasach Filipa mówi kilka historii zamieszczonych u Poliajnosa. Jedna z nich wspomina również jak ciężki trening wprowadził Filip w swojej armii.

Filip zwykł ćwiczyć Macedończyków przed walką, każąc im maszerować często po trzysta stadiów (ok. 50 km) w pełnym uzbrojeniu z hełmami, tarczami, nagolennikami, sarisami, a do tego dźwigać jeszcze zapasy żywności oraz wszelkie wyposażenie niezbędne dla zaspokojenia codziennych potrzeb.

Poliajnos Podstępy wojenne ks. IV  w przekładzie Małgorzaty Borowskiej Pruszyński i S-ka Warszawa 2003.

Demostenes wspominając operacje militarne Filipa II w swoich mowach pisał, że duża część tych działań odbywała się bez udziału ciężkiej piechoty. Zwracał też uwagę na sprawne posługiwanie się machinami oblężniczymi przy zdobywaniu miast.

Dzisiaj, jak łatwo zauważyć, o niczym już nie rozstrzygają regularne bitwy, a za większość klęsk winę ponoszą zdrajcy. Słyszycie, że Filip torował sobie drogę w dowolnym kierunku nie przy pomocy falangi hoplitów, lecz przy pomocy armii złożonej z lekkozbrojnych, konnicy, łuczników, najemników i innych z tego typu oddziałów, które miał u swego boku. Z tą armią napada Filip na jakiś kraj osłabiony wewnętrznym rozstrojem, a gdy nikt z obywateli z powodu wzajemnej podejrzliwości nie wychodzi w pole, by podjąć walkę w obronie ojczyzny, wtedy podprowadza on pod mury swe machiny oblężnicze i rozpoczyna oblężenie. Nie potrzebuje wam mówić, że nie czyni żadnej różnicy między latem a zimą, bo w żadnej porze roku nie zawiesza operacji wojskowych.

Demostenes  Wybór mów. Trzecia mowa przeciw Filipowi 49-50  w przekładzie Romualda Turasiewicza Z.N. im. Ossolińskich 1991 Wrocław

Commander of Macedon Phalanx - 15mm Xyston Miniatures

Philip was also a great reformer of Macedonian army. A short and not very comprehensible description of these reforms was prepared by Diodorus Siculus:

The Macedonians because of the disaster sustained in the battle and the magnitude of the dangers pressing upon them were in the greatest perplexity. Yet even so, with such fears and dangers threatening them, Philip was not panic-stricken by the magnitude of the expected perils, but, bringing together the Macedonians in a series of assemblies and exhorting them with eloquent speeches to be men, he built up their morale, and, having improved the organization of his forces and equipped the men suitably with weapons of war, he held constant manoeuvres of the men under arms and competitive drills.

Indeed he devised the compact order and the equipment of the phalanx, imitating the close order fighting with overlapping shields of the warriors at Troy and was the first to organize the Macedonian phalanx.

Diodorus Siculus Library Book XVI 3.1-2 Translation by C.H. Oldfather from http://www.perseus.tufts.edu

My blog will soon take up the subject of Macedonian phalanx itself, but the other piece of soldier’s equipment is among others a famous sarissa. The sarissa was a long spear or pike made of cornel wood.  Below you can see film with a short reconstruction of a Macedonian heavy infantryman with a sarissa made by Historic Studies Club "KORYVANTES".

Polyaenus places some stories concerning discipline in Macedonian army in Philip’s days. One of them describes the hardship of their training.

Philippus accustomed the Macedonians to constant exercise, before they went to war: so that he would frequently make them march three hundred stades (around 50 km), carrying with them their helmets, shields, greaves, and spears; and, besides those arms, their provisions likewise, and utensils for common use.

Polyaenus: Stratagems Book IV adapted from the translation by R.Shepherd (1793). http://www.attalus.org/translate/polyaenus4A.html

 Demosthenes while mentioning Philip’s  military operations in his speech  drew our attention to the fact that the great majority of these activities managed to do without heavy infantry. He also mentioned efficient use of siege artillery by Philip.

But now you must surely see that most disasters are due to traitors, and none are the result of a regular pitched battle. On the other hand you hear of Philip marching unchecked, not because he leads a phalanx of heavy infantry, but because he is accompanied by skirmishers, cavalry, archers, mercenaries, and similar troops. When, relying on this force, he attacks some people that is at variance with itself, and when through distrust no one goes forth to fight for his country, then he brings up his artillery and lays siege. I need hardly tell you that he makes no difference between summer and winter and has no season set apart for inaction.

Demosthenes, Philippic 3; 49-50 an English translation by J. H. Vince, M.A. Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1930 from http://www.perseus.tufts.edu