Age of Agesilaos II and the crisis in Sparta / Czasy Agesilaosa II i kryzys w Sparcie

Na początku IV w p.n.e. Sparta po wygranej wojnie peloponeskiej była u szczytu potęgi. W roku 399 zmarł król Agis II sławny zwycięzca spod Mantinei. Jego następcą w wyniku intrygi został, młodszy brat Agesilaos II. Nowy król miał już 43 lata, a jego rządy miały trwać następne 40 lat. Niestety czasy rządów Agesialosa nie były zbyt szczęśliwe dla Sparty.  

„O ile szczodrą była natura dla tego wielkiego męża, jeśli chodzi o zalety charakteru, o tyle złośliwą – jeśli chodzi o wygląd zewnętrzny. Albowiem był niskiego wzrostu, drobnej drobnej budowy i utykał na jedną nogę. Wszystko to składało się na szpetną postać i ci, co go bliżej nie znali, oceniając wygląd, odnosili się do niego z lekceważeniem; jednak ci, co znali jego zalety, nie mieli dość słów podziwu.”„Żywoty wybitnych mężów” Korneliusz Nepsos w tłumaczeniu Lidii Winniczuk, PWN Warszawa 1974.

It was after the victory in the Peloponnesian War in the beginning of IV century BC when Sparta was in its prime. King Agis, the famous Mantinea winner, died in 399 BC. His younger brother Agesilaos II became his successor as a result of intrigue. The new king was 43 years old, and his reign was to last another 40. Unfortunately, the times of his rule were not very prosperous.

 “As this great man had found nature favorable in giving him excellent qualities of mind, so he found her unpropitious with regard to the formation of his body; for he was of low stature, small in person, and lame of one foot. These circumstances rendered his appearance the reverse of attractive, and strangers, when they looked at his person, felt only contempt for him, while those who knew his merits could not sufficiently admire him.”

Cornelius Nepsos Lives of Eminent Commanders Translated by the Rev. John Selby Watson, from  http://www.tertullian.org/fathers/nepos.htm

Z opisu C. Nepsosa widać, że fizjonomią bliżej było królowi do Efialtesa niż Leonidasa. Jednak cechy charakteru oraz osobowość czyniły z niego postać wyjątkową, wodza z dużą charyzmą, który cieszył się popularnością wśród swoich żołnierzy. W Sparcie od czasu bitwy pod Koroneą również cieszył się wielkim szacunkiem. Dwa razy dzięki swoim działaniom militarnym udało mu się uratować rodzinne miasto przed atakiem Epominondasa. Należałoby, też dodać, że jak na króla żył bardzo skromnie. Zalety króla wychwalali starożytni pisarze, którzy gloryfikowali postać króla, zwłaszcza Ksenofont, który miał możliwość poznać go osobiście. Jednak postać ta nie jest taka jednoznaczna jak by można sadzić czytając Plutarcha, Ksenofonta czy Diodora. Sparta w czasie rządów Agesilaosa II straciła przywództwo w Grecji. Sparta została wyizolowana na półwyspie Peloponeskim i okrojona z części ziem, przez co straciła na zawsze swoją dawną polityczną pozycję. Rolę, jaką w tym kryzysie, który dotknął kraj w I połowie IV wieku odegrał Agesilaos II jest kwestią bardzo trudną do oceny. W Sparcie rządziło równocześnie dwóch królów, a ich władza była mocno ograniczona. Głównymi architektami polityki w Sparcie była gerusia i eforowie. Agesilaos był zwolennikiem imperialnej polityki Sparty a swoimi działaniami próbował narzucić hegemonie całej Helladzie. Takie działania doprowadziły do niechęci wobec Sparty państw greckich i sojuszników a kolejne porażki na polach bitew, pod Lechajon, Leuktrami i Mantineją przypieczętowały jej los.

As C. Nepsos describes the king, we can see that his look was closer to Efialtes than Leonidas. But his personality and character defined him as a very special personage, the commander of great charisma who was very popular among his soldiers. Since battle of Coronea Agesilaos was a very respected person in Sparta. Thanks to military operations he managed to save his home city twice from Epominondas attack. It has to be added that he lived very modestly as a king. The virtues of the king were praised by ancient writers, who glorified the king – especially Xenophon, who had the opportunity to meet him in person.  But the person was not as univocal as one may think while reading Plutarch, Xenophon or Diodorus. In times of Agesilaos’s II rule, Sparta lost its leadership in Greece. It was isolated on Peloponnese Peninsula and deprived of a part of its land, what caused permanent loss of Sparta’s political status. It is very difficult to evaluate the role of Agesilaos II in the crisis that took place in the first half of  IV BC. Sparta was ruled simultaneously by two kings, whose power was very limited. The main political architects in Sparta were gerousia and ephors. Agesilaos was a votary of Sparta’s imperial policy, and with his decisions he tried to impose hegemony over the whole Hellade. Such actions led to aversion of the other poleis and allies to Sparta, and defeats of Lechaeum, Leucutra and Mantinea  confirmed its fate.

Rządy króla nie były wolne od innych błędów. Zazdrość spowodowała, że odwołał, Lizandra w czasie wojny w Azji Mniejszej do Sparty. Lizander niedługo po tym zginął pod Heliartos i Sparta straciła jednego z bardziej doświadczonych dowódców. Aby przypodobać się żonie mianował jej brata Pejsandrosa na dowódcę floty spartańskiej, pomimo iż ten nie był zbyt doświadczonym dowódcą. Zemściło się to podczas bitwy morskiej pod Knidos, gdzie poniósł porażkę od Persów a sam zginął. Niechęć do Teb była jedną z przyczyn rozpoczęcia wojny beockiej (379 p.n.e. – 371 p.n.e.). Agesilaos nie zgodził się, aby Teby podpisały pokój za cały związek beocki co spowodowało rozpoczęcie wojny w której Sparta poniosła klęskę w bitwie pod Leuktrami. Agesilaos był zwolennikiem starego porządku jaki panował w Sparcie niechętny jakimkolwiek zmianą. Jedynie co zrobił to zawiesił na jeden dzień prawa ratując przed hańbą tych co walczyli w bitwie pod Leuktrami.

Po utracie Messenii dochody Sparty znacząco spadły. Król pod koniec życia próbował podreperować słabe dochody Sparty. Najprawdopodobniej pomiędzy rokiem 366 a 364 p.n.e. walczył jako najemnik w Azji Mniejszej dla satrapy Ariobarzanesa. Ostatnie lata spędził jako dowódca najemników na służbie władców Egiptu.

The rule of Agesilaos II was not free of other mistakes. Due to jealousy he dismissed Lysander during he was in Asia Minor.  It was not long after Lysander died in the battle of Heliartos, and Sparta was deprived of one of the most experienced leaders. In order to get into his wife’s favour, Agesilaos nominated her brother Pejsandros for the leader of Spartan fleet, even if he was not very experienced. That decision revenged on Agesilaos during the naval battle of Knidos, where Pejsandros was defeated and killed by Persians.  Antipathy to Thebes was one of the causes of Beotian war (379 BC – 371 BC). Agesilaos did not approved Thebes to sign a peace treaty in the name of the whole Beotian union, which resulted in outbreak of war in which Sparta lost in the battle of Leukutra. The king was an advocate of old order of Saprtan society and was disinclined to introduce any changes. The only thing he did was to suspend the laws for one day to save the Leukutra losers.

The State revenue dropped significantly after loss of Mesenia. At the end of his life Agesilaos tried to mend Sparta’s finances. It is probable that between 366 and 364 BC he fought as a mercenary for satrap Ariobarzanes in Asia Minor. The last years of his life he spent as a mercenary leader for Egyptian rulers.

Początki panowania króla Agesilaosa II wcale nie zapowiadały przyszłych problemów. W pierwszych latach swego panowania udało mu się namówić Spartan do wyprawy do Azji Mniejszej, gdzie od pewnego czasu Spartanie prowadzili działania militarne przeciw Persom.

The beginning of Agesilaos II’s reign was not at all an omen of future problems. In the first years of his leadership he managed to persuade Spartans into going to Asia Minor where military operations against Persians were conducted for some time.