Kiedy Atena odwraca wzrok / Shades of Artemis

Powieść historyczna "Kiedy Atena odwraca wzrok", której autorem jest Jakub Szamałek to nowość na rynku wydawniczym i bardzo udany debiut literacki.

Akcja powieści toczy się w starożytnych Atenach, w okresie wojny peloponeskiej. Jesienią 430 roku Spartanie przerywają oblężenie miasta, w tym czasie główny bohater Leochares stara się wyjaśnić zagadkę, która może mieć wpływ na dalsze losy miasta i wojny.

Powieść świetnie napisana bogatym, barwnym i soczystym językiem (może czasami zbyt soczystym) z szybką akcją, oraz z zaskakującą puentą. W powieści obok fikcyjnych postaci występują również postacie historyczne takie jak Perykles, Aspazja, czy Sokrates, dzięki czemu akcja książki nawiązuje do bieżących wydarzeń historycznych. Autor ciekawie oddał klimat oblężonego miasta (pomimo odejścia wojsk spartańskich, bramy Aten pozostawały nadal zamknietę ze względów bezpieczeństwa), oraz przedstawił sylwetki targanych wyniszczającą wojną mieszkańców.

Wracając jeszcze do barwnego i soczystego języka, pozwolę sobie na koniec zacytować przykład dialogu z powieści, który mi najbardziej utkwił w pamięci, pozostawiając jego ocenę czytelnikowi:

"- Co tam u Ciebie słychać?
- Nic dobrego. Mam wrażenie, że Spartanie dobierają się nam do dupy.
- No jeśli chodzi o dobieranie się do dupy, to przecież mamy doczynienia z ekspertami ......"

Książka zdecydowanie godna polecenia nie tylko miłośniką historii i starożytności.

Jakub Szamałek jest również autorem bloga poświęconego szeroko rozumianej sztuce antyku: www.sztukaantyku.blog.polityka.pl/

"Kiedy Atena odwraca wzrok" Jakub Szamalek, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA, 2011

Next the best historical novel which I would like introduce and recommend is  "Shades of Artemis. A Novel of Ancient Greece and the Spartan Brasidas". Author names Jon Edward Martin.

"Shades of Artemis" recount the life of Brasidas, Sparta's most audacious commander, from his upbringing in the Spartan military school called the Agoge to his induction into the rank of the ancient world's finest warriors.

Overcoming petty jealousies and the politics of his own country, he finnaly rises to the rank of general and embarks on a daring mission to bring Athens to its knees and an end to the Peloponesian War.

"Shades of Artemis. A Novel of'Ancient Greece and the Spartan Brasidas" Jon Edward Martin, PublishAmerica 2004.

Tessalia - Rycerze i hoplici część I / Thessaly - knigths and hoplites part I

Kilkadziesiąt lat po upadku Troji nastąpił upadek kultury mykeńskiej spowodowany najazdem Dorów, Tessalów i Beotów na ziemie greckie. Dzisiejszą Tessalię, Elidę i Fokaję zasiedlili w tym czasie Tessalowie, którzy wyparli z tych ziem Eolów. Między XII a VII w. p.n.e. trwał okres tzw. wieków ciemnych w historii Grecji. Od VII w wieku nastąpił ponowny okres rozkwitu kultury greckiej a VII i VI w. p.n.e. to czas największej potęgi Tessalów.

W tym czasie jedyna droga lądowa w głąb Grecji wiodła przez treny Tessalii w tym przez dwie najbardziej znane ze względu na swoje walory obronne przełęcze Tempe i Termopile. Termopile to także jedna z największych porażek Tessalów w walce z Fokijczykami, którą utrwalili dla potomnych Herodot i Poliajnos. W bitwie pod Platejami Tessalowie tak jak i Beoci stali po stronie Perskiej i choć czynnego udziału w bitwie nie mieli to pozostało to plamą na ich honorze jak również fakt, że rękami Persów złupili swoich sąsiadów Fokijczyków.
It was several dozen years after Troy had fallen when the Dorians, Boeotians and Thessalians invaded Greece causing the fall of Myceanean culture. Elis, Phocis and Thessaly become populated by the Thessalian, who displaced the Aeolian.The period between XII and VIII centuries BC was definitely the “dark age” in Greek history. The time of the greatest Thessalian influence started in VII century BC and it was definitely a period of another bloom of Greek culture.

The only overland way into Greece led through two mountain passes – Thermopylae and Tempe. The ways were very well-known due to their defensive qualities. It was Herodotus and Poliajnos who describe one of the biggest Thessailan loss at war with the Phocian. The Thessalian as well the Boeotian were Persian allies in battle of Plataea. This fact, as well as their taking advantage of the Persia – Phocis conflict, tarnished their reputation.

Coin from Farsalos (Thessaly)

 W okresie wojny peloponeskiej na czele Związku Tessalskiego stał Dachos z Farsalos. W tym okresie związek Tessalski czasy swojej największej świetności miał już za sobą. i w zasadzie bezpośrednio w wojnę nie był zaangażowany. Po śmierci Dachosa z Farsalos Tessalia popadła w kryzys polityczny, który z większym lub mniejszym natężeniem trwał do około połowy IV w. p.n.e. Rywalizacja o przywództwo w związku toczyła się ze zmiennym szczęściem między dwoma głównymi ośrodkami politycznymi Tessalii tj:, Aleuadami z Larissy - starożytnym rodem królewskim oraz rodziną określaną jako tyrani z Feraj, której głównymi przedstawicielami byli Lykofont, Jazon oraz Aleksander. Każdy z tych ośrodków posiadał także zewnętrznych przyjaciół, którzy chętnie mieszali się w wewnętrzne konflikty Tessalii widząc w tym także korzyści dla siebie. Głównymi graczami politycznymi w tym czasie byli rosnący w potęgę Spartanie i Tebańczycy, Ateny, a także Macedonia i Persja.

Dachos of Pharsalos was the leader of the Thessalian League during the Peloponnesian War. The Thessalian League’s best era had been over then and frankly speaking the League was not directly involved in the conflict. After Dachos’s death Thessaly entered a hugr political crisis which lasted with more or less intensitytill the middle of IV century BC. Rivalry for the League’s leadership was between two main Thessalian political centers. One was the Aleuadae fo Larissa – the ancient royal bloodline and the other was a family called Pherae tyrants, the main representatives of which were Lycophron, Jason and his son Alexander.Both of the rivals had some partners outside the League, who were eager to take part in the inner Thessalian conflict due to some advantages they saw for themselves. The main political forces at that time were : Sparta, Thebes, Athens, Macedon as well as Persia.

Jedną z najważniejszych i najciekawszych postaci politycznych świata greckiego w IV wieku p.n.e, był Tessalczyk Jazon z Feraj. Ksenofont uważał go za największego spośród współczesnych mu ludzi a Cyceron widział w nim największego wodza i mistrza postępu wojennego. Inni autorzy przypisują mu wprowadzenie nowego szyku bojowego jazdy oraz nowego typu uzbrojenia. Jazon był znakomitym wodzem i zręcznym dyplomatą. Nie bez powodu zdobył sobie przydomek największego kondotiera starożytności. Dzięki swoim talentom zebrał i znakomicie wyszkolił armię najemników. Z ich pomocą udało mu się podbić lub, jak kto woli zjednoczyć pod swoim przywództwem miasta Tessalii i na kilka lat przed narodzinami Filipa II stworzyć potęgę kontrolującą ziemie greckie na północ od Termopil. W roku 373 p.n.e. został wybranym tagosem, czyli przywódcą związku Tesalskiego. Funkcję tę pełnił do roku 370 p.n.e. kiedy to został zamordowany w wyniku spisku. Jego nieprzeciętne zdolności doprowadziły Tessalię (na krótki co prawda okres) do szczytu potęgi a jego plany zdobycia hegemoni związku miast greckich i panhelleńskiej wyprawy na Presów przejął później i zrealizował Filip II wraz z Aleksandrem Wielkim.



Stella from Pelinna (Thessaly)



It was a Thessalian called Jason o Pherae who was one of the most important and most interesting politicians of Greek world in IV century BC before famous Macedonians PhilipII and his son Alexander came into the arena of ancient international politics. Xenophon considered him as being the greatest man among his contemporaries and Cicero appreciated him as being the greatest leader and master of military arts. Other authors attribute implementing a new battle array for cavalry, and a new type of armor to him.

Jason was a splendid leader and a very skillful diplomat. He was called the greatest condottiere of the ancient world. Thanks to his skills he summoned and perfectly instructed an army of hired troops. Thanks to this army Jason managed to conquer, or to unite under his leadership, cities of Thessaly. This enabled him to create power to control Greek lands to the North from Thermopylae some years before Philip II was born.
In 373 BC he was chosen to be “tagos” – the leader of Thessalian League. He performed the duties until 370 BC when he was murdered as a result of a conspiracy.
His outstanding talents led Thessaly (for a short period only) to its prime. His plans to acqure hegemony over the union of Greek cities and Pan-Hellenistic campaign to Persia was accomplished by Philip II and his son Alexander the Great.

Siły Związku Tessalskiego za panowania Jazona szacuje Ksenofont w „Historii greckiej” na około 8.000 jazdy, 20000 hoplitów w tym około 6000 wytrenowanych najemników (wśród tych najemników znaczącą część musiała stanowić też konnica). Ciekawą pracę o Jazonie z Feraj opublikował Sławomir Sprawski. Książka jest pierwszą od kilkudziesięciu lat monografią władcy Tessalii.

Tessalia faktycznie utraciła swą niezależność od kiedy Filip II Macedoński został mianowany "tagosem".

W miarę niezależny związek Tessalski został ponownie utworzony przez Rzymian po klęsce Macedończyków pod Kenoskefalaj w roku 197 p.n.e. Jednak iluzoryczna wolność trwała równie krótko, jak niezależność całej Hellady pod panowaniem Rzymian. 

Thessalian League’s military forces were estimated by Xenophon in “Hellenica” to consist of 8.000 cavalry, 20.000 hoplites including 6.000 trained hired troops (among these troops must have been also cavalry).

The main information to this note comes from a very interesting book of Sławomir Sprawski “Jason of Pherae”. The book is the first monograph of this Thessalian ruler within some dozens of years.

Thessaly practically lost ins independence when Philip II of Macedon became “tagos”.

It lasted until the battle of Cynoscephalae. When the victorious Romans reactivated the Thessalian League. Illusory freedom of Thessaly lasted as short as illusory independence of all Hellada under the Roman reign.